Големата кашлица, позната и како пертусис, која периодов беснее низ регионот почнува како обична настинка. На почеток, кога заболениот е најзаразен, не постои сомнеж за неа, па болеста непречено се шири. Најалармантна е состојбата во Хрватска, кадешто податоците за бројот на заболени се ажурираат на неделно ниво и според податоците на епидемиолошката служба за заразни болести, заклучно со 05.01.2024 година. има 4.446 пријави за пациенти со голема кашлица.

Големата кашлица, позната и како магарешка кашлица или пертусис сѐ повеќе се шири низ регионот, а најалармантна е состојбата во Хрватска. Станува збор за болест која до неодамна се сметаше практично за искоренета. Ако до пред само една година немало ниту еден заболен, сега се случува вистинска епидемија.

Пертусис е акутна високо заразна бактериска инфекција на респираторниот систем, која се карактеризира со напади на спазматично кашлање. Најчесто се јавува кај доенчиња и мали деца. Текот на болеста е постепен, а бидејќи почнува како обична настинка, на почеток, кога заболениот е најзаразен, не постои сомнеж за голема кашлица, па болеста непречено се шири.

Податоците за бројот на заболени од голема кашлица во Хрватска се ажурираат на неделно ниво и според податоците на Регистарот на заразни болести на епидемиолошката служба на заразни болести, заклучно со 05.01.2024 година. има 4.446 пријави за пациенти со голема кашлица.

Најголем број заболени се регистрирани во Загреб и во сплитско-далматинската жупанија. Просечната инкубација на болеста е 9-10 дена (опсег 6-20 дена). Резервоарот на болеста е човекот.

Предизвикувачкиот агенс е Bordetella pertussis, а патот на пренесување е преку директен контакт со секретите на мукозните мембрани од респираторниот систем на болното лице, преку воздухот, веројатно преку големи капки и индиректно, преку контаминирани предмети, што е многу ретко.

Како дојде до тоа да имаме епидемија на болест која е практично заборавена и ставена под контрола со вакцинацијата со ДТП (дифтерија, тетанус, пертусис), објаснуваат експертите посочувајќи дека зголемувањето на бројот на пациенти е поврзано со падот на имунитетот на одредени возрасни групи по временскиот период од последната ревакцинација, како и со намалениот број на лица вакцинирани против голема кашлица. Сега особено се загрозени доенчињата, но болеста се’ почесто се јавува и кај возрасните.

Доколку овој тренд на намалување на опфатот на вакцинирани продолжи и понатаму, може да се случат вакви епидемии на болести кои се одамна искоренети.

За да се укине вакцинацијата против одредена болест, велат експертите, таа треба да е искоренета на светско ниво, како што е случајот со вариола вера.

Како се одвива болеста?

Пертусис (или голема, магарешка кашлица) е болест која се јавува како резултат на инфекција на грлото со бактеријата Bordetella.

Првите симптоми на болеста се појавуваат седум до десет дена по контакт со заразено лице. Најчеста компликација на големата кашлица е пневмонијата и таа е најчеста причина за смрт кај заболените доенчиња.

Ризикот од болести и компликации е најголем кај новороденчињата и доенчињата кои не се вакцинирани.

Имунитетот што се создава кај вакцинираните лица значително се намалува или исчезнува со текот на времето, исто како и заштитата стекната со преболување на болеста. Затоа, новороденчињата нема да наследат пасивен имунитет (антитела) од мајките, освен ако мајката не била вакцинирана за време на бременоста (еднаш со dTap во последното тримесечје).

Може да се разболат и нецелосно вакцинирани мали деца, постари деца и возрасни без карактеристични симптоми на болеста.

Болното лице е крајно заразно во раната катарална фаза на болеста и на почетокот на пароксизмалната кашлица (првите две недели).

Примерок за лабораториско испитување (назофарингеален брис) најдобро се зема во првите две недели од почетокот на болеста.

Болеста има три фази:

Прва фаза – рани катарални симптоми кои траат 1 до 2 недели

– Течење или затнат нос и малку покачена температура (до 38 °C)

– Кашлица (малку присутна кај доенчиња)

Тешкотии со дишењето додека не престане дишењето – апнеја и цијаноза (кај доенчиња и мали деца)
Втора фаза – напади на кашлање (пароксизми), кои траат 2 до 6 недели (или подолго)

– Брзи, силни и повторливи напади на кашлање во траење од 1-2 минути, без вдишување, завршувајќи со долго, високо, длабоко вдишување (отежнато дишење). Нападите на кашлица се почести во текот на ноќта.

– Повраќање и слабост се јавуваат за време и по нападот на кашлање.

– Состојбата се влошува како што болеста напредува.

Трета фаза – опоравување, кое трае околу 2 до 3 недели (пократко во лето отколку во зима), а може да биде подолго, понекогаш и со месеци.

Можно е да се развијат компликации на болеста, што зависи од возраста, статусот на вакцинација на пациентот, брзината на дијагноза и терапијата. Бронхопневмонијата е најчеста компликација, додека конвулзиите и енцефалопатија се многу поретки.

Ефикасна и безбедна превенција од голема кашлица е редовната вакцинација со соодветни вакцини (DTaP-IPV-Hib-HepB; DTaP-IPV-Hib; DTaP; dTap;) кај избран педијатар, школски или матичен лекар.

Болните лица, како и оние за кои постои сомневање за болеста, треба да се изолираат во согласност со епидемиолошките препораки.

Изолација на инфицираните

Пациентот (потврден или веројатен случај) мора да биде изолиран (привремено отстранет) од установата (градинка, училиште) и да избегнува контакт со мали деца, доенчиња (особено невакцинирани) и бремени жени во последниот месец од бременоста, минимум 5 дена во текот на кои пациентот зема антибиотска терапија. Ако пациентот не зема антибиотици, изолацијата трае 3 недели од почетокот на пароксизмалната кашлица или додека кашлицата не престане (зависно од тоа што ќе се појави прво).

Третман на контактите и вакцинација

На сите контакти треба да им се провери статусот на вакцинација и доколку е потребно да се вакцинираат (ако немаат контраиндикации за вакцинација). Вакцинацијата после изложеност не е ефикасна заштита од инфекција по неодамнешен близок контакт, нејзината цел е да обезбеди заштита од понатамошна изложеност.

Светската здравствена организација го дефинира блискиот контакт за целите на следење и контролирање на големата кашлица на следниов начин: „Близок контакт е дефиниран како изложеност лице в лице со заразеното лице, што вклучува контакт со домаќинството или семејството, луѓе кои ја поминале ноќта во истата просторија со заразено лице и лица кои имале директен контакт со респираторните, оралните или назалните секрети на лицето кај кое болеста е лабораториски потврдена“.

Блиските контакти на возраст под 7 години кои не примиле 4 дози DTaP вакцина или не примиле ниту една доза на DTaP во последните три години, треба да се вакцинираат што е можно поскоро по изложувањето.

Нецелосно вакцинираните контакти во домаќинството на возраст под 7 години треба да се исклучат од градинките, училиштата и јавните собири 21 ден од последниот контакт или додека болното лице и контактите кои примаат хемопрофилакса не добијат антибиотска терапија 5 дена.

Се препорачува и вакцинирање на трудниците (доколку немаат контраиндикации за вакцинација) од 16-та недела од бременоста па натаму.

Иако кога пертусисот се појавува во колективот, не сите членови на колективот (група во градинка, училишна паралелка, студентски дом, работно место) се блиски контакти во строга смисла на зборот, доколку двајца членови на колективот се разболат од голема кашлица со интервал помал од 40 дена, неопходно е да се намали циркулацијата на предизвикувачкиот агенс кај сите членови на колективот кои не примиле вакцина која содржи компонента на пертусис во последните три години, да понуди дополнителна вакцинација против пертусис со вакцина погодна за возраста на лицето (Tdap или TdaP) доколку нема контраиндикации за вакцинација.

Со цел да се заштитат постарите деца и возрасните кои поради нивната здравствена состојба имаат зголемен ризик од компликации од голема кашлица, се препорачува вакцинирање против голема кашлица имунокомпромитирани лица, лица пред почетокот или за време на терапијата за малигни заболувања, лица со хронично опструктивно белодробно заболување и други лица со хронични заболувања по препорака на лекар со кој се лекува основната болест, доколку поминале повеќе од три години од примањето на последната доза вакцина против пертусис и немаат контраиндикации за вакцинација.

Во Хрватска, епидемиолошките служби препорачуваат, без разлика на статусот на вакцинација и возраста, сите блиски контакти на засегнатото лице, доколку во домаќинството со контактот живее дете под една година, да земаат хемопрофилакса: 7 дена еритромицин или кларитромицин или 5 дена азитромицин.

Употребата на хемопрофилакса особено се препорачува за деца под една година и бремени жени во последниот месец од бременоста (поради ризикот од пренесување на новороденчето).

Хемопрофилакса се препорачува ако не поминале повеќе од 21 ден од последната изложеност.